منشأ سفالگری- باستانی‌ترین هنر بشر- به ده هزار سال پیش از میلاد مسیح بازمی‌گردد. این هنر زیبا در واقع سر منشأ هنر تولید کاشی و سرامیک های امروزی است که در پی گذشت زمان با اختراع کوره و چرخ کوزه‌گری و رنگ‌آمیزی و لعابکاری به شکل امروزی درآمده است. اولین کوره‌های پخت سفال ۶ هزار سال پیش از میلاد مسیح به وجود آمدند و آغاز لعابکاری نیز به ۵ هزار سال پیش بازمی‌گردد. بعد از اسلام ظروف سفالی و سرامیکی کم‌کم جایگزین ظروف فلزی شدند و صنعت سفال و کاشی به تدریج جایگاه تازه‌ای در ضدآب کردن دیوار حمام‌ها، حوض‌ها وحتی آرایش محراب مسجد‌ها یافت. امروز نیز کاشیهای سرامیکی، سطوح مکان‌های بهداشتی در داخل منازل و بیمارستان‌ها را در برگرفته‌اند و به علت تنوع طرح و اندازه و مقاوم بودن‌شان در اکثر فضاهای عمومی و خصوصی مورد استفاده قرار می‌گیرند. از کاشیهای دیواری برای حفظ بهداشت و رطوبت در آشپزخانه، محیط‌های بهداشتی و حمام و دستشویی استفاده می‌شود و از کاشیهای کف به علت ضدسایش بودن و مقاومت حرارتی و الکتریکی بالا در آشپزخانه حمام‌ها، آزمایشگاه‌ها و... بهره می‌گیرند.
● قدم اول برای آشنایی
کاشیهای سرامیکی صفحه‌های نازک سرامیکی در اندازه‌های مختلف هستند که در دیوارها و کف مورد استفاده قرار می‌گیرند. محدوده اندازه آنها از ۹ سانتی‌متر تا ۱ متر است و ضخامت آنها نیز از ۵ میلی‌متر برای کاشیهای دیواری شروع و به ۲۰ تا ۲۵ میلی‌متر برای کاشیها با قالب‌های بزرگ می‌رسد. لغت سرامیک به طبیعت موادی اشاره دارد که به وجود آورنده کاشی هستند و به طور سنتی سرامیک از مخلوط کردن سفال، شن و دیگر مواد طبیعی حاصل می‌شود. بعد از آماده‌سازی این ترکیبات قالب‌بندی شده و در حرارت بالا پخت می‌شوند. فرآیند پخت ساختار مواد را تغییر داده و سبب سختی، افزایش قدرت فیزیکی و پایداری فیزیکی و شیمیایی آنها می‌شود.
کاشیهای سرامیکی به دو شکل لعاب‌دار و بدون لعاب وجود دارند. کاشیهای لعاب‌دار سطحی دارند که به وسیله یک لایه شیشه‌ای رنگی پوشانده شده است. این نوع کاشیها هم زیبا هستند و هم ویژگی‌های فنی خاصی نظیر سختی و مقاومت در برابر آب را دارند. از این نوع کاشیها بیشتر برای تزیینات داخل و خارج ساختمان و همچنین برای بهداشت و عایق رطوبت استفاده می‌شود.
● طول عمر سطوح کاشی‌شونده
کاشیهای سرامیکی دو خصوصیت برجسته دارند:
▪ سختی و قدرت شکنندگی
▪ استقامت و دوام
همانند همه مواد سرامیکی، کاشیها ضریب کشیدگی و حساسیت بالایی دارند. زمانی که آنها به پایان تغییر شکل کشیدگی و حساسیت رسیدند، می‌شکنند. به خاطر ظرافت، کاشیها مقاومت مکانیکی پایینی در قبال شوک وارده دارند اما وقتی در سطوحی مانند کف یا دیوارها مورد استفاده قرار می‌گیرند قدرت مقاومت و ثبات آنها در برابر فشارهای شیمیایی و مکانیکی افزایش می‌یابد. در ضمن کاشیهای سرامیکی به طور کل خنثی و نامحلول هستند و در تماس با آب و عمده مواد شیمیایی جز اسید هیدرولیک که قابلیت حل کردن آنها را دارد، تاثیرپذیری خاصی ندارند و به همین دلیل می‌توان آنها را به راحتی تمیز کرد.
▪ کلاس مقاومت شیمیایی کاشی چیست و چه اهمیتی دارد؟
کاشیها از لحاظ مقاومت در برابر عوامل شیمیایی به چند دسته تقسیم می‌شوند. کاشیهای لعاب‌دار کلاس AA،A، B و C به ترتیب بیشترین مقاومت را در برابر اسیدها و بازها دارند و گروه کاشیهای بدون لعاب کلاس‌های UEG، UGB و UGA بیشترین مقاومت شیمیایی را نشان می‌دهند. کیفیت کاشی باید به نحوی باشد که تغییرات ناگهانی درجه حرارت ۲۰ تا ۱۰۰ درجه سانتی‌گراد را به خوبی تحمل کرده و هیچ‌گونه آثار ترک در بدنه یا لعاب آن ظاهر نشود.
▪ چگونه کاشیهای سرامیکی را تمیز کنیم؟
امروزه کف بیمارستان‌ها، دیوار آشپزخانه‌ها و اکثر فضاهای خانه را با کاشیهای سرامیکی پوشش می‌دهند. از جمله خصوصیات جالب کاشیهای سرامیکی پاک‌شوندگی راحت آنهاست. تنها شما در صورتی با مشکل روبه‌رو می‌شوید که از کاشیهای بی‌لعاب استفاده کنید.لکه‌های عادی روی کاشیهای سرامیکی را می‌توان به آسانی با مواد پاک‌کننده ملایم از بین برد. برای لکه‌های سرسخت‌تر نیز می‌توان از مواد پاک‌کننده مخصوص چینی استفاده کرد. اگر جرم صابون یا رسوب آب یا لکه‌های دیگری روی کاشیهای سرامیکی نشسته می‌توانید آن را با برس یا اسنفج به همراه مقداری آب گرم و مواد پاک‌کننده از بین ببرید. هرگز روی سطوح کاشی و سرامیک‌های بهداشتی سیم ظرف‌شویی یا برس با موی فلزی نکشید چون به این سطوح آسیب می‌رساند.
بهتر است از مواد اسیدی نیز برای پاک کردن کاشیهای سرامیکی استفاده نکنید زیرا درخشندگی و زیبایی آنها را از بین می‌برد و سبب زبر شدن و کثیف شدن تندتر سطوح می‌شود. اگر روی سطوح سرامیکی شما شوره و سفیده زده دستمال آغشته به سرکه یا آب‌لیمو را روی آن بکشید. واکس اتومبیل نیز تمیزکننده خوبی برای کاشی است اما باید توجه داشته باشید که پیش از خشک شدن آن را با دستمال پاک کنید.
گاهی شاید به نظر برسد که سطح کاشیهای سرامیکی تیره است و هر چه آن را می‌شویید کثیف‌تر می‌شود. دلیل این امر این است که ملات روی کاشی باقی مانده است. در واقع مشکل اصلی آنجاست که کارشناس پس از نصب کاشی ملات‌ها را به طور کامل از روی سطح پاک نکرده است و چون ملات از سیمان تشکیل شده پس از خشک شدن تمیز کردن آن دشوار است و وقتی روی کاشی باقی می‌ماند نه تنها جلا و نمای اولیه را از آن می‌گیرد بلکه وقتی می‌خواهید آن را پاک کنید سبب ایجاد حفره و از بین رفتن لعاب روی کاشی شده و سبب جذب آلودگی‌ها و افت انعکاس نور می‌شود.
● کاشیهای سرامیکی و ایمنی عمومی
طراحان فضاها و محیط‌های شهری به خوبی از ایمنی عمومی آگاه هستند و توجه به خصوصی به این جنبه زمانی که می‌خواهند نوع مواد پوشش کف و دیوار را انتخاب کنند، دارند.
● ایمنی کاشیهای کف
در مورد کف خطر عمده‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد ریسک افتادن و خطر لیز و سکندری خوردن است، به همین دلیل مهندسان پیشنهاد می‌کنند برای محیط‌های شهری از سرامیک‌های زبرتر استفاده شود البته لیز خوردن علاوه برمواد پوشش دهنده کف به فاکتورهای زیاد دیگری نظیر وجود مایع روی سطح بستگی دارد. شاید با خود بگویید پس در این صورت در این میان تضادی وجود دارد یعنی کاشیهای زبرتر امنیت بیشتری دارند ولی به راحتی تمیز نمی‌شوند اما کاشیهای لعاب‌دار به خوبی تمیز می‌شوند ولی امکان لیز خوردن روی آنها بیشتر است. خیر، حتی کاشیهای لعاب‌دار اگر خیس نباشند، سر نیستند، با این حال کاشی‌هایی در بازار موجود است که هر دو ویژگی قابل پاک شدن و زبر بودن را دارا هستند.
● سرامیک‌های ضدباکتری و نانو سرامیک‌ها
پژوهشگران کشورمان توانسته‌اند با استفاده از نانو ذرات نقره نوعی کاشی آنتی‌باکتریال تولید کنند. این نوع سرامیک قابل استفاده در بیمارستان‌ها، حمام و استخر است و مانع از ایجاد بیوفیلم و رشد باکتری‌ها و قارچ‌ها روی سطح کاشی می‌شود. در واقع نانو ذرات نقره به دلیل داشتن خاصیت آنتی‌باکتریال مانع از ایجاد بیو فیلم‌هایی مانند کپک در محیط‌های مرطوب می‌شود. نانوسیلور در واقع لایه‌ای نیست که روی سطح کشیده شود بلکه تغییر شیمیایی در سطح مولکولی است که از آلوده شدن سطوح جلوگیری می‌کند. این ذرات روی مولکول سطوح می‌چسبند و مانع از نفوذ هر ماده دیگری بر سطح می‌شوند. این ماده بسیار نازک و شفاف است و روی سطح قابل رویت نیست. سرامیک‌های آنتی‌باکتریال یا همان نانوسرامیک‌ها نه تنها اثر ضدقارچی و ضدعفونی‌کنندگی دارند بلکه پایداری شیمیایی و استحکام مکانیکی و درخشندگی بیشتری دارند، رسوب نمی‌گیرند و به راحتی تمیز می‌شوند.
● اگر کف‌پوش سرامیکی دارید دمپایی ابری نپوشید!
کاشی و سرامیک به دلیل محکم و مقاومت بودن در برابر آب یکی از این رایج‌ترین کف‌پوش‌هایی هستند که نوع دیواری آن نیز در آشپزخانه و حمام و دستشویی مورد استفاده قرار می‌گیرد زیرا همان‌طور که می‌دانید در آن مکان‌ها به دلیل استفاده زیاد از آب به هنگام شستشو و کارهای مربوطه، کف مرتب خیس می‌شود. سنگ به لحاظ محکمی و مقاومت زیاد، نسبت به سرامیک ارجح‌تر است ولی تنها مشکل آن جذب مواد اسیدی و رنگی است در حالی که سرامیک به لحاظ داشتن لعاب دارای چنین مشکلی نبوده و به راحتی تمیز می‌شود.
مشکل مشترک بین سنگ و سرامیک نیز لیز بودن آنها است.
به این منظور توصیه می‌شود:
از راه رفتن روی این سطوح به خصوص سرامیک با کفش‌ها و دمپایی‌های کف ابری خوداری کنید زیرا با وجود حتی چند قطره آب، امکان لیز خوردن بسیار زیاد می‌شود. همچنین توصیه می‌شود وقتی کودکان و افراد سالمند در خانه هستند کف سرامیکی را نشویید چون کوچک‌ترین غفلتی می‌تواند سبب لیز خوردن آنها و شکستگی استخوان‌هایشان شود. پس از شستن کف هم بهتر است فورا آن را خشک کنید.
● چند توصیه ساده
با توجه به اینکه برای کف‌پوش‌های صاف و لیزی همچون سنگ و سرامیک در محیط سرویس‌های بهداشتی جایگزینی دیگری وجود ندارد، لاجرم باید راهکارهای دیگری را به کار برد. به عنوان مثال، برای این منظور با توجه به ابعاد سرویس دستشویی و به خصوص حمام، از لایه‌های پلاستیکی مخصوص که یک سطح آنها را بادکش‌های ریز و سطح دیگر را برجستگی‌های زیر پوشانده‌اند، استفاده کنید. شما می‌توانید با چسباندن آنها از قسمت بادکش روی قسمت‌های پر رفت‌و آمد سطح سرامیکی یا سنگی حمام یا دستشویی‌تان، مانعی برای لیز خوردن ایجاد کنید. علاوه بر اینها برچسب‌های ریز دیگری نیز در بازار وجود دارند که سطح زیر آنها مانند سمباده بوده و معمولا برای جلوگیری از لیز خوردن افراد هنگام بارندگی روی کف‌های سنگی فضاهای بیرون از خانه و به خصوص پله‌ها چسبانده می‌شوند. این برچسب‌ها با توجه به اینکه مقاومت لازم را در برابر آب دارند، قابل استفاده برای محیط‌های حمام و دستشویی نیز هستند.
چه رنگ کاشی و سرامیکی برای حمام و دستشویی مناسب‌تر است؟
در اغلب خانه‌های نوساز کف حمام و دستشویی با استفاده از کف‌پوش یک رنگ و یک حاشیه به دور آن یا حاشیه در اطراف وان تزئین شده است. کف‌پوش یک رنگ فضا را بزرگ‌تر نشان می‌دهد و زیباتر است. در عین حال برای ایجاد تغییر می‌توان سایز کاشی دیوار را متفاوت انتخاب کرد یا آنها را به طور اریب کنار هم گذاشت. حتی می‌توانید از تعدادی کاشی که نقشی را دنبال می‌کنند نیز در دیوار حمام و دستشویی استفاده کنید. کارشناسان توصیه می‌کنند پس‌زمینه حمام یک رنگ خنثی مانند رنگ سفید باشد و بعد به آن کمی رنگ گرم اضافه شود. کاشیهای گلدار با زمینه صورتی و سبز یا آبی نیز نمایی رمانتیک ایجاد می‌کنند. رنگ‌های هلویی و زرد نیز حمام را شاداب نشان می‌دهد. در حمام‌های بزرگ می‌توانید از رنگ‌های لوکس و جدیدی مثل قرمز یا سیاه که جاذب نور هستند، استفاده کنید اما هرگز این رنگ‌‌ها را در حمام‌های کوچک و تاریک استفاده نکنید.
